Ο Γλαύκος Αλιθέρσης και η συμβολή του στα νεοελληνικά γράμματα

28 Νοεμβρίου, 2012 — vatopaidifriend4

Ο Γλαύκος Αλιθέρσης είναι ένας από τους γενάρχες της νεότερης κυπριακής ποίησης.
Το πραγματικό του όνομα είναι Μιχάλης Χατζηδημητρίου, και εκτός από το Γλαύκος
Αλιθέρσης, χρησιμοποίησε και το φιλολογικό ψευδώνυμο Αγρότης Πολλύς. Γεννήθηκε
στη Λεμεσό το 1897 και πέθανε στη γενέτειρά του το 1965. Η καταγωγή του ήταν από
το κατεχόμενο Πραστειό Αμμοχώστου. 
Έφηβος, σε ηλικία 16 χρόνων, εγκατέλειψε
τα μαθηματικά θρανία και κατετάγη εθελοντής στον ελληνικό στρατό, παίρνοντας
μέρος στον ελληνοβουλγαρικό πόλεμο. Επέστρεψε στην Κύπρο και συνέχισε τις
γυμνασιακές του σπουδές, τελειώνοντας το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1915. Η αθλητική
και λεβέντικη αμφάνισή του έκαναν πάντα εντύπωση. Σε ηλικία 19 χρόνων ήταν
παγκυπριονίκης. Μετά την αποφοίτησή του, προσπάθησε να μπει στη Σχολή Ευελπίδων
στην Αθήνα για να ακολουθήσει τη στρατιωτική σταδιοδρομία, όμως απέτυχε κι
ενεγράφη στη Νομική Σχολή, ενώ ταυτόχρονα φοιτούσε και στη Γυμναστική Ακαδημία.
Το 1917 διέκοψε τις σπουδές του  και γυρίζοντας στην Κύπρο πηγαίνει να
τελειοποιήσει τα αγγλικά του στην Αμερικανική Ακαδημία Λάρνακας, ώστε να μπορεί
να διδάξει αγγλική λογοτεχνία και ιδιαίτερα ποίηση, στο προτότυπο. Μεταφράζει
στη συνέχεια άγγλους ποιητές που εκδίδονται στους τόμους: «Άπαντα του Ρ.
Μπρουκ», Κύπρος, 1925, «Αγγλική Ανθολογία», Κύπρος, 1925. Από τη Λάρνακα στέλνει
ποίηση του στην εφημερίδα της Λεμεσού «Αλήθεια», το 1918. Η ποίηση του της
περιόδου αυτής θα κυκλοφορήσει στη συλλογή Γαλανά Δακτυλιδάκια (1919).
Από τα πρώτα του κιόλας βήματα ο Αλιθέρσης γράφει σε παλαμικά μοτίβα κι η
παρουσία του Κωστή Παλαμά στο έργο του θα κρατήσει για πολύ, ενώ ο
αντικαβαφισμός του θα παραμείνει έντονος, παρά τα 44 χρόνια που έζησε στην
Αλεξάνδρεια.
Φυσικά ο Αλιθέρσης δεν παρέμεινε μονολιθικά παλαμικός. Το έργο
του έχει δική του αυθεντικότητα και μια πληθώρα ποιητικών φωνών. Τα Κρινάκια
του Γιαλού (Κύπρος, 1921), είναι η δεύτερη συλλογή του.
Στα 1919 φεύγει
για την Αλεξάνδρεια και εργάζεται για πολλά χρόνια σαν καθηγητής της γυμναστικής
στο εκεί Αβερώφειο Γυμνάσιο. Η Αίγυπτος γίνεται η δεύτερή του πατρίδα και ζει
εκεί μέχρι το 1963. Όμως όλα τα χρόνια της απουσίας του στην Αίγυπτο, παραμένει
αξεδίψαστος νοσταλγός της πατρικής γης. Δεν παύει να συνεργάζεται με λογοτέχνες
στην Κύπρο, να αλληλογραφεί και να δημοσιεύει σε κυπριακά λογοτεχνικά έντυπα.
Στο δεύτερο πνευματικό κέντρο του Ελληνισμού, που ήταν τότε η
Αλεξάνδρεια, ο Αλιθέρσης θα αφήσει έντονη την πνευματική του παρουσία. Απετέλεσε
ξεχωριστό μέλος της πνευματικής και λογοτεχνικής οικογένειας των Αλεξανδρεινών
λογοτεχνών και καλλιτεχνών. Στην Αλεξανδρεια είχε, ωστόσο, παράλληλα προς της
χαρά της ποιητικής δημιουργίας, και σκληρές ώρες. Με το θάνατο της κόρης του
Γλαύκης το 1936, ο Αλιθέρσης πληγώνεται και πενθεί μέσα σε μεγάλη οδύνη. Η
απόλυσή του από το σχολείο για λόγους κομματικούς από τους κοινοτικούς άρχοντες,
στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου αν και ο ίδιος ήταν ακομμάτιστος, τον
πληγώνει επίσης. Σύντομα αποκαταστάθηκε στα πατριαρχικά σχολεία, γιατί η αγάπη
των μαθητών του προς τον «δάσκαλο» (έτσι τον αποκαλούσαν), ήταν θερμή και δυνατή.
Ο κυπριακός αγώνας του 1955-57 συγκίνησε τραγικά τον ποιητή. Ήθελε,
όπως έγραψε, να σκοτωθεί στην Κύπρο και λυπόταν που δεν είχε ποια τη νεότητα για
να πολεμήσει. Η συλλογή του Προσμαρτυρία (Αλεξάνδρεια, 1958) δείχνει τη
λατρεία και την αγωνία του για την αγαπημένη Κύπρο. Εξάλλου η Ελλάδα, η Κύπρος,
η γενέθλια γη, η μόνη νοσταλγία του ξενιτεμένου, διαποτίζουν το ποιητικό έργο
του Γλαύκου Αλιθέρση. Το έργο του είναι όμως και πολυδιάστατο και πολύπλευρο.
Κρύβει μια μεγάλη κλίμακα αναζήτησης και προβληματισμού. Εκτός από ποίηση έφραφε
πεζογραφήματα, θέατρο, δοκίμια και μελέτες. Η ποιητική του συλλογή Οι
οραματισμοί του Εωσφόρου (Κύπρος, 1923), επαναστατική και νιτσεϊκή στο
περιεχόμενο, δείχνει ένα ανήσυχο και ασυμβίβαστο πνεύμα. Αγωνίζεται για ένα νέο,
πιο αληθινό κόσμο. Στην Απλή Προσφορά (Κύπρος, 1929), γίνεται λυρικός, αγαπά και
εξομολογείται. Η γυναίκα του Εύα είναι παρούσα στη συλλογή αυτή. Στο έργο του
Θερισμοί και Οργώματα (Αλεξάνδρεια, 1939), μελαγχολεί και σκέφτεται φιλολογικά
και μεταφυσικά. Ο θάνατος της Γλαύκης είναι επώδυνα έντονος στη ψυχή του. Στις
τελευταίες του ποιητικές συλλογές αγωνίζεται να φύγει από τα παλαιά ποιητικά
σχήματα και μορφές. Αν και άσκησε αρχικά δριμεία κριτική στη μοντέρνα γραφή
ποίησης, στο τέλος υπέκυψε στη γοητεία της. Είναι ωστόσο κουρασμένος πια. Το
ποτό, αντίδοτο της φλίψης, τον κατέβαλε.
Η προσφορά του Αλιθέρση στον νεότερο
κυπριακό λόγο πρέπει να θεωρηθεί τεράστια. Από την αναλυτική παράθεση των έργων
του διαφαίνεται το μέγεθος της αξίας και συμβολής του στα νεοελληνικά
γράμματα.

ΕΡΓΑ

Α΄. ΠΟΙΗΣΗ
1. Γαλανά Δακτυλιδάκια, Κύπρος,
1919.
2. Κρινάκια του Γιαλού, Κύπρος, 1921, Β’ έκδ. 1924.
3. Οι
Οραματισμοί του Εωσφόρου και άλλα ποιήματα, Κύπρος, 1923.
4. Απλή Προσφορά,
Κύπρος, 1929.
5. Θερισμοί και Οργώματα, Αλεξάνδρεια, 1939.
6. Μυστικός
Δείπνος, Αλεξάνδρεια, 1944, Β’ έκδ. Κύπρος, 1956.
7. Μαθηματικά Τετράδεια,
Αλεξάνδρεια, 1957.
8. Αρμογή Αιώνων και Στιγμών, Λεμεσός, 1965.

Β ΄.
ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
1. Ο Γυμνός Άνθρωπος, Κύπρος, 1924.
2. Αράχνες, Αλεξάνδεια,
1936.

Γ΄. ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ
1. Ο Πύργος της Βαβέλ, Κύπρος,
1924.
2.  Αροδαφνούσα, Αλεξάνδεια, 1936.

Δ΄. ΜΕΛΕΤΕΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ
1. Δ.
Θ. Λιπέρτης, Αλεξάνδρεια, 1934.
2. Το πρόβλημα του Καβάφη, Αλεξάνδρεια,
1934.
3. Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Αλεξάνδρεια, 1938.
4.
Βασίλης Μιχαηλίδης, Αλεξάνδρεια, 1957.
5. Νίκος Νικολαΐδης, Αλεξάνδρεια,
1958.
6. Σωτήρης Σκίπης, Αλεξάνδρεια, 1960.
7. Μιλτιάδης Μαλακάσης,
Αλεξάνδρεια, 1961.
8. Νίκος Σαντορινιός, 1965.

Ε΄. ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ
1.
Ρ. Μπρουκ, Άπαντα. Κύπρος, 1925.
2. Αγγική Ανθολογία, Κύπρος, 1925.
3.
Μεταφράσεις, Λευκωσία, 1946.

Πηγή: Μεγάλη Κυπριακή
Εγκυκλοπαίδεια
Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC